شامپو کتیرا

فارسی: کتیرا

نام علمی: Tragacanth

گیاهانی علفی یا به صورت بوته های چوبی خاردار و یا عاری از خار می باشند. پراکندگی فراوان در کشور ما دارند بطوریکه در هر منطقه، نوعی از آن به چشم می خورد. انواع مولد کتیرا و بطور کلی ، گونه هائی از آنها که بوته مانند و دارای ساقه های چوبی هستند، گون نامیده می شوند.

این گیاهان عموما برگ هائی مرکب از برگچه های متعدد و غالبا فرد دارند ولی در بین آنها ندرتا گیاهانی با برگ های ساده نیز یافت می شود. گلهای آنها به رنگ های صورتی ، قرمز ، آبی ، بنفش ، زرد سفید و مجتمع به صورت گل آذین های مختلف خوشه یا سنبله است. بعضی از آنها نیز گلهائی واقع در محور ساقه دارند.

در ساقه بعضی از نمونه های بوته مانند گون ها، نوعی ماده صمغی فراهم می گردد که خود به خود و یا بر اثر ایجاد شکاف به خارج ترشح می شود. این ماده که به سهولت بر روی ساقه خشک می گردد، پس از جمع آوری تحت نام کتیرا، به بازارها عرضه می شود.

گون های مولد کتیرا بیشتر در مناطق گرم و اراضی خشک و بایر و کوهستانی آسیای صغیر، سوریه، ارمنستان مخصوصا ارض روم، آنقره، ایران و … می رویند.

در ایران ، متجاوز از 500 گونه Astragalus در نواحی مختلف پراکندگی دارند که تعدادی از آنها مولد کتیرا هستند. مهم ترین گون های مولد کتیرا به قرار زیر می باشند:

کاربرد:

قسمت اعظم گون های مولد کتیرا در نواحی مختلف ایران یافت می گردند. کتیرا، در بازار تجارت به صورت قطعات مسطح ، نوار مانند و چین خورده و یا رشته ای شکل، معمولا نامنظم و به رنگ های سفید یا مایل به زرد وو غالبا کدر (بندرت شفاف) در معرض استفاده قرار می گیرد.

کتیرا، ماده ای است سخت با مقاومت و بدون بو که در گرمای 100 درجه ، 15 درصد آب خود را از دست میدهد. از سوختن آن، خاکستری معادل 3 تا 4 درصد وزن اولیه ، برجای می ماند که شامل کربنات دوشو، فسفات ها و … است. کتیرا در آب حل نمی شود ولی با جذب آب، به صورت لعاب چسبنده ای د رمی آید. اگر مقداری از کتیرا پس از قرار گرفتن در آب، زیر میکروسکپ مورد بررسی قرار گیرد، سلولهای تغییر شکل یافته ای با جداره های نسبتا ضخیم در آن مشاهده می گردد که در مرکز آنها، دان های آمیدون به صورت ذرات کوچک و گرد یا به اشکال دیگر دیده می شود.

ترکیبات شیمیائی – از هیدرولیز کتیرا، دو قسمت، یکی محلول و دیگری غیرمحلول نتیجه می شود. قسمت محلول آن که در سال 1929 توسط نرمن به تراگاکانتین موسوم گردید. عبارت از اسیداورونیک متصل به چند مولکول آرابینوزاست. قسمت غیر محلول آن، باسورین نامیده می شود و منحصرا شامل اسیدگالاکتورونیک متصل به قندهای گالاکتوز و گزیلوز می باشد. بعلاوه قندهای آزاد و مشتقات متوکسیل نیز در کتیرا یافت می شود.

آزمایش: اگر یک گرم کتیرا در 100 گرم آب مقطر به مدت 24 ساعت خیس بخورد، مایع لعابی کدری باید از آن حاصل شود که منحصرا مرکب از ذرات صمغ تورم یافته باشد. اگر محلول مذکور از کاغذ صافی عبور داده شود، قسمت غیرمحلول آن که بر روی کاغذ صافی باقی می ماند یا با آب ید، رنگ آبی حاصل کند ولی قسمت محلول که از کاغذ صافی عبور نموده است نباید این رنگ را بگیرد.

خواص درمانی، کتیرا، اثر درمانی معینی در پزشکی ندارد. در داروسازی به مصارف تهیه موسیلاژ و گرد کتیرا و همچنین تهیه قرص های مختلف مانند قرص های بم دو تلو ، بی کربنات دوسو ، شاربن ، برات سدی ، کلرات پتاسیم، کلریدرات کوکائین ، ایپکاکوانا و غیره می رسد. بعلاوه چون داروئی است امولسیون دهنده ، جهت معلق نگهداشتن گردهای داروئی غیر محلول در آب بکار می رود. مصارف صنعتی کتیرا بسیار زیاد است.

فهرست منابع:

زرگری ، علی – گیاهان دارویی – چاپ چهارم انتشارات دانشگاه تهران 1366

شامپو کتیرای صحت، شامپویی است بر پایۀ عصارۀ کتیرا که برای موهای خشک و معمولی مناسب می باشد. این محصول با خاصیت مرطوب کنندگی که دارد رطوبت مورد نیاز که موجب نرمی موها می شود را حفظ می کند.